آزمون شخصیت SWAP-200 یک ابزار توانمند در راستای ارزیابی عمیق شخصیت بیمار متناسب با رویکرد روان پویشی است که توسط وستن و شدلر طراحی شده است. (شدلر، ۲۰۰۹) البته یکی از مزیت های این آزمون شخصیتی این است که با وجود بهره بردن از مفروضات رویکرد روان پویشی، تشخیص های مبتنی بر DSM را نیز به دست می دهد که این ویژگی قابلیت مقایسه و بررسی بهتر و دیدجامع تری را دراختیار ارزیاب قرار می دهد. بخش های مختلف آزمون SWAP برگرفته از طیف وسیعی از منابع ادبیات آسیب شناسی شخصیت در ۵۰ سال اخیر است که با پژوهش های گسترده در زمینه مکانسیم های دفاعی و کارکردهای بین فردی در افراد دارای اختلال شخصیت در جمعیت غیربالینی به دست آمده است. همچنین کارآمدی این بخش ها با درنظر گرفتن نظرات بیش از ۲ هزار متخصص بالینی در طول ۱۲ سال مورد ارزیابی و بهینه سازی قرار گرفته است.

این آزمون شخصیت، تنها آزمون شخصیت مورد تایید انجمن روانکاوی در امریکاست. یکی از ویژگی های دیگر این آزمون نشان دادن ابعاد سلامتی روان در فرد است، به این معنا که این آزمون فقط بیماری ها و اختلالات را نمی سنجد بلکه میزان سلامت روان فرد را نیز اندازه گیری می کند. این آزمون توسط متخصص و برداشت شخصی او تکمیل می شود بنابراین از تمایلات فرد برای بهتر یا بدتر نشان دادن خودش مصون می ماند و علاوه بر بعد هشیار بعد ناهشیار شخصیت فرد را نیز پوشش می دهد. به طور کلی از این آزمون در مشاوره پیش یا پس از ازدواج (به طور کلی در روابط زوجین)، استخدام ها و انواع خودشناسی ها می توان به بهترین شکل ممکن استفاده نمود.

از دیرباز دو شیوه ارزیابی شخصیت مطرح بوده که یک شیوه ارزیابی به سنت بالینی و شیوه دیگر ارزیابی به سنت تجربی است. در شیوه بالینی آنچه مهم و مورد توجه است الگوها و اثرات متقابل و عمیق کنش و واکنش های روانشناختی است که فرد ممکن است بتواند در موردش صحبت کند (هوشیارانه) و یا نتواند در مورد صحبت کند (ناهوشیار)، اما به هر صورت شخصیت و منش فرد را تشکیل می دهد. این ارزیابی مبتنی بر مشاهده و برداشت و به طور تخصصی استنباط بالینی ست و معمولا در بافت جلسات درمانی شکل می گیرد. مزیت این شیوه در عمیق و اصیل بودن و از بین نبردن جزئیات پدیدارشناسانه و غنای صورت بندی نهایی ست که به دست می دهد. اما در شیوه تجربی ارزیابی شخصیت آنچه بیش از هر چیز مهم و مورد توجه است روان سنجی است که با کمی بودن، روایی، پایایی بیشتر خود را نشان می دهد. در این شیوه از پرسشنامه های ساختاریافته استفاده می شود که ویژگی ها را در مقایسه با یک هنجار از پیش تعریف شده می سنجد. مزیت این شیوه در دقت بالا و عینیتی است که در صورت بندی نهایی به دست می دهد. (قربانی، طاهباز، طهماسب، صادقی و همکاران،۱۳۹۹)

آزمون SWAP ابزاری ست منحصر به فرد که این دو شیوه ارزیابی را با هم ترکیب نموده و از مزایای هر دو شیوه استفاده می کند. در این آزمون متخصص بالینی ست که ارزیابی را تکمیل می کند نه بیمار. البته صحبت ها و شیوه پاسخدهی بیمار به سوالات و هیجانات و زبان بدن و… بیمار در استنباط متخصص بالینی تاثیرگذار است اما در نهایت متخصص بالینی نمره گذاری را براساس استنباط شخصی انجام می دهد. از طرف دیگر این آزمون متکی به روش های آماری و روان سنجی نیز هست و به این ترتیب هر دو بعد بالینی و تجربی در این آزمون به خوبی پوشش داده شده است. (شدلر، ۲۰۰۹)

نحوه اجرای این آزمون به این گونه است که ابتدا متخصص بالینی یک مصاحبه شخصیتی نیمه ساختاریافته تفصیلی با آزمودنی انجام می دهد که حدود ۲ تا ۳ ساعت به طول می انجامد، بعد از اتمام مصاحبه طبقه بندی کارت ها و ورود اطلاعات به نرم افزار و در نهایت دریافت خروجی و تفسیر آن انجام می شود که این فرآیند نیز بین ۱ تا ۲ ساعت زمان لازم دارد، به عبارتی می توان گفت انجام کامل هر آزمون حداکثر حدود ۵ ساعت و حداقل حدود ۳ ساعت زمان می برد.  برای طبقه بندی کارت ها متخصص بالینی براساس اطلاعاتی که از مصاحبه به دست آورده و با استنباط شخصی از پاسخ های آزمودنی، ۲۰۰ کارت موجود در آزمون را براساس میزان تطبیق محتوای کارت با برداشتش از بیمار، طبقه دسته بندی می کند.

آزمون SWAP برای انتخاب بخش های مقیاس تشخیصی از روش مقایسه با الگو بهره می برد. مزیت این روش این است که اطلاعات تشخیصی بسیار زیادی را با هم ترکیب می کند و به صورت خلاصه شده در اختیار استفاده کننده قرار می دهد. نرم افزار آزمون SWAP طیفی از نمرات استاندارد شده را محاسبه نموده و نمودار آن را در اختیار قرار می دهد. به طور کلی آزمون شخصیتswap  سه نمره یا سه نیمرخ شخصیت را دراختیار استفاده کننده قرار می دهد، این نیمرخ های شخصیتی شامل موارد زیر هستند:

• اختلالات شخصیت مطابق با DSM-IV

در این قسمت تشخیص ها دقیقا مبتنی بر اختلالات شخصیتی توصیف شده در DSM-IV می باشد. البته علاوه بر اختلالات شخصیتی کلاستر A  شامل پارانویید ، اسکیزویید و اسکیزوتایپال ، کلاستر B شامل ضداجتماعی ، مرزی، نمایشی و خودشیفته ، کلاستر C شامل اجتنابی ، وسواسی و وابسته ، اختلالات شخصیت افسرده و منفعل پرخاشگر که در فصل اصلی اختلالات شخصیت DSM ذکر نشده اند، به علاوه شاخص high-fx که مرتبط با کارکردها و توامندی های شخصیت فرد است نیز در این قسمت دارای نمره هستند. نمودار زیر نمونه ای از نمرات این بخش یک بیمار است:

• نشانگان شخصیت SWAP (نمرات T عوامل Q)

در این قسمت ، آزمون swap مجدد ۱۳ تشخیص اختلال شخصیتی را به ما می دهد، با این تفاوت که این تشخیص ها بیشتر مبتنی بر رویکرد روان پویشی و حاصل مطالعات تجربی هستند. این سیستم تشخیصی محدودیت های تشخیص های DSM را پوشش داده و برطرف می کند و آنچه که در جلسات درمانی به صورت تجربی دیده می شود را به تصویر می کشد. مواد این بخش براساس تحلیل عاملی نظر متخصصان بالینی در خصوص ویژگی های شخصیتی مختلف تهیه شده است. تشخیص هایی که در این محور قابل نمره گذاری هستند شامل این موارد می شود:

شخصیت های دیسفوریک، ضداجتماعی، اسکیزویید، پارانویید، وسواسی، نمایشی، نارسیسیستیک، اجتنابی، افسرده با کارکرد بالا، مرزی (ناپایدار عاطفی)، وابسته-قربانی، متخاصم-بیرونی ساز، شخصیت با کارکرد بالا

نمودار زیر مثالی از نمرات قسمت نشانگان شخصیت SWAP یک بیمار است:

• نمرات T عاملی

از مزایا و امکانات قابل توجه دیگر این آزمون نمره متغیرهای شخصیتی مجزا است که تحت عنوان factor T-scores در محور سوم به دست می آید. در این قسمت آزمون یک سری ویژگی های شخصیتی عمده را نمره گذاری می کند که لزوما به تیپ شخصیتی خاصی تعلق ندارند. به عنوان مثال یکی از این ویژگی های شخصیتی شاخص سلامتی روان فرد است که در این محور نمره می گیرد. ممکن است فردی که شخصیت مرزی دارد نمره قابل قبولی در این شاخص داشته باشد که این موضوع یک پیش آگهی خوب برای درمان اختلال شخصیتی اوست. از طرفی ممکن است فردی با اختلال شخصیت خفیف تری (خفیف تر باتوجه به مفروضات روان پویشی) مثل شخصیت وسواسی، نمره بسیار پایینی در شاخص سلامتی روان داشته باشد که پیش آگهی خوبی برای درمانش نمی باشد. در مجموع در این قسمت ویژگی های عمده شخصیتی زیر قابل تشخیص است:

سلامتی روان، سایکوپاتی، تخاصم، نارسیسیم، بدتنظیمی هیجانی، دیسفوریا، جهت گیری اسکیزویید، وسواس، اختلال تفکر، تعارض ادیپی، گسستگی روانی و تعارضات جنسی

لازم به ذکر است که این مولفه های شخصیتی نیز متناسب با مفروضات روان پویشی درنظر گرفته شده اند. نمودار زیر مثالی از نمرات قسمت factor T-scores یک بیمار است:

تشخیص های آزمون SWAP به صورت ابعادی ست، یعنی در طول یک پیوستار تعریف می شود و هر فرد برای تمام ویژگی ها یک نمره در طول این پیوستار دارد.

مطالعات بسیار زیادی پایایی و روایی آزمون شخصیت SWAP را تایید کرده اند. روایی متوسط بین ارزیاب ها برای تمامی ابعاد آزمون SWAP بالای ۸۰/۰ بود. همچنین همبستگی بین امتیازات تشخیصی هر ارزیاب نیز محاسبه شد تا پایایی ارزیاب ها نیز به دست آید که این نمره نیز در حدود ۸۰/۰ بود.

حسام کاظمیان

روان درمانگر پویشی